Dünyanın birçok bölgesi her yıl 21 Mart'ta Nevruz'u kutluyor. Genel olarak bahar bayramı olarak adlandırılan Nevruz, bazı ülkelerde farklı tarihlerde kutlanmakta. Bugün 21 Mart ve Nevruz kutlamaları başladı. Nevruz Bayramı sebebiyle birçok insanın aklında konuyla ilgili sorular var. Orta Asya ve Anadolu halklarında dostluğu ve baharı simgeleyen Nevruz Bayramı hakkında merak edilen "nedir, ne zamandır" gibi soruları aydınlatmaya çalışayım.
- Nevruz'un Tarihi
Geleneğin tarihi, 15 bin yıl öncesine yani son Buzul Çağı'nın bitmesine yakın dönemlere dayanmakta. İnsanlar için o dönemlerdeki mevsimler, günümüzden çok daha fazla yaşamsal öneme sahipti ve yaşamdaki her şey dört mevsim ile iç içeydi. Zor geçen bir kış ardından gelen bahar, yeşeren bitkiler, çiçekler, hayvanları yavrulaması insanlar için bolluk, bereket ve fırsat demekti. Kral Cemşid'in başlattığı söylenen Nevruz kutlamaları, işte böyle bir dönemdeydi.
Efsanevi Pers Kralı Cemşid, İndo-İranlılar'ın avcılıktan hayvancılığa ve yerleşik yaşama geçişini temsil eder.
- Nevruz Nedir ve Neden Önemlidir ?
Nevruz, baharın gelişinin müjdecisidir. Bazı ülkelerde yeni yıl olarak kutlanan ve yeni yıl anlamına gelen Nevruz, kışın çekilip, baharın bolluk ve bereketinin kendini göstereceğinin habercisidir. Pers kaynaklarında yazılı olarak ilk defa 2. yüzyılda adı geçen Nevruz, Bahai ve İran takvimlerine göre yılın ilk günüdür. İslami bir kökeni olmayan günümüz İran'ında da Nevruz,bir şenlik havasında kutlanır. Bahailer için kutsal bir gündür ve o gün tatildir. Orta Asya ve Anadolu halklarında, Göktürkler'in Ergenekon'dan çıkışı anlamıyla ve baharın gelişi olarak kutlanan Nevruz Bayramı'nın Kürtlerde, İran ve Kürt mitolojisindeki Demirci Kawa Efsanesi'ne dayandığına inanılır. Nevruz, dünya genelinde bölgelere göre 21,22 ya da 23 Mart'ta kutlanır.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, Pers kökenli ve 3000 yıldır kutlanan bu şenliği, 2010 yılında Dünya Nevruz Bayramı ilan etti. 28 Eylül – 2 Ekim 2009 arasında Abu Dabi'de toplanan Birleşmiş Milletler Manevi Kültür Mirası Koruma Kurulu, Nevruz'u Dünya Manevi Kültür Mirası Listesi‘ne ekledi.
Diğer Türk topluluk ve devletlerinde de kutlanan Nevruz, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Mart dokuzu, Azerbaycan'da Novruz, Kırım Türkleri'nde Navrez, Kazakistan'da Nawrız Meyramı, Batı Trakya Türkleri'nde Mevris, Kırgızistan'da Nooruz, Arnavutluk'ta da Sultan Nevruz olarak adlandırılır.
- NEVRUZ'UN İSİM KÖKENİ
Kelimenin aslı eski Farsçadan gelir: Yeni anlamındaki nava ve gün ışığı/gün birleşerek oluşturmuşlardır. Anlamı “yeni gün/gün ışığı” dır ve günümüzün Farsça'sında da hala aynı anlamda kullanılmaktadır (nev: yeni + ruz: gün; anlamı “yeni gün”). İrani dillerdeki "gün" anlamına gelen Ruz (Farsça), Roç (Beluçca), Roc (Zazaca), Roz (Soranice) ya da Roj (Kurmanci) sözcükleri Proto-İranice'nin “Rauça”sından gelir. Bu da eski Hint-Avrupacasının manası Işık olan *Leuk- kelime köküne dayanmaktadır. Şu en eski şekilden Rusça'daki Luç, Almanca'daki Licht, Yunanca'daki Leukós, Latince'deki Lux, İngilizce'deki Light ve Ermenice'deki Luy dan oluşmuşlar. Proto-İranice'de Rusça'daki gibi bir k > ç ses ertelemesi ortaya çıkmıştır ve ayrıca ‘L' sesi ‘R'ye dönüşmüştür. Eski İrani dili olan Avesta dilinde Raôçah zamanında esastan ışık demekti. Eski Hint-ari dilindeyse (Bugünkü Kuzey Hindistan'da var olan dil grubu) Roçiş kulanılmaktadır. Nevruz teriminin tarihte ilk yer aldığı kayıtlar, M.S. 2. yüzyıldaki Pers İmparatorluğu kayıtlarıdır ancak bundan çok daha öncesindeki (yaklaşık MÖ 648 ve 330 yılları arasında) Pers İmparatorluğu altında yaşayan değişik milletlerin Pers Şahı'na Nevruz gününde hediyeler getirdiğine dair bilgiler mevcuttur.