Herkese merhaba,
Bir suredir, Turkiye'de seker fabrikalarinin ozellestirilmesi, birkac farkli baslik altinda tartisilmaya baslandi. Tartismalardan ilki, seker pancari yerine, daha fazla misir surubu tuketilmek zorunda kalinacagi uzerine elestirilerle alakali. Bu, ozellikle son yillarda gidanin tuketimine ve sagliga yogunlasan, daha cok sehirli yasam bicimi ile alakali bir olguya denk geliyor. Yine, gundeme gelen bir konu da ozellestirme ile birlikte, seker pancari ureticilerinin yasayacagi sorunlarla alakali.
Tum bu tartismalarin uzerine, gecmis ozellestirme deneyimlerinin, tarimsal uretimi nasil etkiledigini inceleyerek bir bakis acisi kazanabiliriz. Bu baglamda, TEKEL'e ait Kilis Suma Fabrikasi'nin ozellestirilmesinin Kilis tarimina etkilerine deginmek istiyorum.
Source: Creative Commons
Oncelikle, Suma Nedir?
Patlatilmis veya ezilmis uzume sicak su eklenip sekerli sivi elde etme islemine mayselemek denir. "Mayselenmis ve fermente edilerek %8 civari alkol elde edilmiş üzüm şırasının, damitilmasi ile elde edilen yüksek alkollü içkiye suma denir." (Source: Bora Sarisu, Suma Nedir? )
Kilis Suma Fabrikasi'nin urettigi suma, kirmizi uzumden elde edilen, kirmizi sarap uretiminin bir yari mamuludur. Dolayisiyla, Kilis tariminda, saraplik kirmizi uzum uretimi onemli bir yere sahiptir.
Kilis Suma Fabrikasi
Fabrika, devlet tarafindan, Kilis'e yapilmis ilk ekonomik yatirimlardan birisi olarak 1944 yilinda kurulmustur ve ilde bagciligin gelisimine onemli katkilarda bulunmustur. Oyle ki Ataturk Orman Ciftligi Sarap Fabrikasi'na urettigi sumayi satar duruma gelmis ve urettigi sarap, Fransa'da yilin en iyi sarap odulune bile layik gorulmus (Source: Kent Gazetesi )
2008 yilinda ozellestirme kapsaminda, MEY A.S.'ye devredilen fabrika, benim bolgede yaptigim arastirmada ogrendigim uzere, en son 2013 yilinda uzum almis. O tarihten bu yana da uzum almamaktadir.
Kilis Suma Fabrikasi - Source: Kent Gazetesi
Kilis Suma Fabrikasi'nin Ozellestirilmesinin Kilis Tarimina Etkisi
Fabrika, 2013 yilindan beri alim yapmadigi icin, ciftciler zamanla uzum baglarini kesmeye basladilar. TUIK verilerine dayanarak, yillara gore uretilen saraplik kirmizi uzum miktari soyledir:
Yillar > Uretim (Ton)
2013 > 95 bin
2017 > 67 bin
Fark > 28 bin
2013-2017 arasi donemde, saraplik kirmizi uzum uretiminin yuzde 29 kadar dustugunu goruyoruz.
Source: Creative Commons
Peki 2013-2017 arasi tarimsal urunlerin uretim alanlarindaki degisimlere bakalim.
Kirmizi uzumun de icinde oldugu sebze-meyve uretiminde 2013'ten 2018 yilina kadar 76 bin dekarlik bir dusus var. Bu dususun ucte ikisi, tahil ve bakliyat uretim alani olarak degerlendirilmis. Dolayisiyla tahil ve bakliyat alanlarinda 2013 verilerine gore artis var. Kilis'te toplam ekilmeyen tarimsal alan, 24075 dekar, yani 2407 hektar.
Sonuc
Sadece ozellestirmeler degil, tarimsal uretim maliyetlerinin dolar kurundaki artistan oturu yukselmesi, tarimsal desteklerin yetersizligi gibi sorunlar sebebiyle, Kilis'te hem uzum yetistiriciligi darbe yemis durumda, hem de toplam ekilmeyen alanlarda artis var.
Seker fabrikalarinin ozellestirilmesi durumunda da ayni akibetle karsi karsiya kalabiliriz.
Siz bu konuda neler dusunuyorsunuz? Lutfen fikirlerinizi paylasin.
Okudugunuz icin tesekkurler.