ဆူးေလေစတီေတာ္သမိုင္း
ဆူးေလေစတီေတာ္ႀကီးကား ယခု ေရႊတိဂံုေစတီေတာ္ႀကီး တည္ထားကိုးကြယ္ရန္ မည္သည့္ေနရာဌာနတြင္ တည္ထား ကိုးကြယ္ သင့္ေၾကာင္း ဥကၠလာပမင္းႀကီးႏွင့္တကြေသာ ဗိုလ္ပါအေပါင္း၊ ျပည္သူအေပါင္း၊ နတ္အေပါင္း စုေဝးေသာ ေနရာဌာနႀကီးျဖစ္ေသာေၾကာင့္ 'စုေဝးေစတီ' ဟု လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၂,ဝဝဝ ေက်ာ္က ေခၚဆိုခဲ့ၾကသည္ ဆို၏။
ထိုမွ 'က်ဳိက္အသုက္'၊ ေလးဆူနတ္ ႀကီးမ်ားကို ဂုဏ္ျပဳ၍ 'ေလးဆူေစတီ'၊ 'စူဠ ေစတီ'စသည္တို႔ျဖင့္
ေခတ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေက်ာ္ျဖတ္ခဲ့ေလသည္ဆို၏။လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ ၃ဝဝ ခန္႔က ဒဂံု (ဒဂုန္)ၿမိဳ႕မွ ရန္ကုန္
ၿမိဳ႕ဟု အမည္ေျပာင္းလဲခဲ့ၿပီး အုပ္စိုးသူ မင္းဆက္မ်ားစြာ ေျပာင္းလဲခဲ့သည့္ အခ်ိန္အထိ ဆူးေလ
ေစတီသည္ၿမိဳ႕ျပင္ဘုရား။
ဘုရားပတ္ဝန္းက်င္တြင္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ား၊ ေခ်ာင္း၊ ကန္၊ အင္း၊ သခ်ႋဳင္းမ်ားႏွင့္ ယာခင္းက်ယ္ႀကီး
မ်ား၊ ဥယ်ာဥ္ျခံေျမမ်ားျဖင့္ ဝန္းရံေနခဲ့သည္။ ထို႔ျပင္ ဘုရားကို ေရမ်ား ပတ္လည္ဝိုင္းလ်က္ရွိခဲ့သည္
ဟူ၏။ထိုမွနယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္တို႔ ၁၈၅၂ ခုႏွစ္၌ ကြၽန္ေတာ္တို႔ႏိုင္ငံကို စစ္ႏိုင္ခဲ့၍ အုပ္စိုးခဲ့ခ်ိန္တြင္
ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သစ္ႀကီး စီမံကိန္းကို စတင္ခဲ့သည္ဆို၏။ ထိုစီမံကိန္းႏွင့္အတူ ဆူးေလဘုရားသည္
အဓိကအခ်က္အခ်ာေနရာႀကီးတစ္ခုျဖစ္လာခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ၿဗိတိသွ်အစိုးရ၏ ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလံုး
ကို သိမ္းယူခဲ့၍ ၁၈၈၆ ခုႏွစ္၌ ကိုလိုနီႏိုင္ငံအျဖစ္ ေၾကညာျခင္းခံခဲ့ရသည္။
ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကိုလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္ဆို၏။ကိုလိုနီေခတ္ ေကာ္မရွင္နာ
မင္းႀကီး ဆာ အာသာဖယ္ယာသည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ႀကီးကို ေခတ္မီၿမိဳ႕သစ္ႀကီး တည္ေဆာက္ရန္
အမိန္႔ခံယူခဲ့ၿပီး စစ္အင္ဂ်င္နီယာတပ္မွ လက္ဖတင္နင္ ဖေရဇာကို တာဝန္ေပးခဲ့သည္ဆို၏။
မ်ဳိးမတူ ဘာသာျခားတို႔ေခတ္၊ အုပ္စိုးခ်ိန္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ထိုကာလတြင္ ဘုန္းႀကီး ေက်ာင္းေပါင္း
၅ဝ ေက်ာ္ကို ဖ်က္၍ ယခုသရက္ေတာေက်ာင္းတိုက္ေနရာသို႔ ပို႔ပစ္ခဲ့သည္။ ထို႔ျပင္ ဘုရားေစတီ
ပုထိုးငယ္ေပါင္း ေထာင္ႏွင့္ခ်ီ၍ ဖ်က္ဆီးပစ္ခဲ့သည္ဟူ၏။ သခ်ႋဳင္းေပါင္းမ်ားစြာ ၿဖိဳဖ်က္ပစ္၏။ ယခုသိမ္
ႀကီးေစ်းေနရာတြင္ကား 'က်ဳိက္ျမတ္သံခ်ဳိ' ေစတီေတာ္ႀကီးကိုပင္ ဖ်က္ပစ္ခဲ့ၾကသည္ ဆို၏။
(ထိုဘုရားႀကီးမွာ ယခုေနာင္ေတာ္ ႀကီးေစတီထက္ပင္ ဥာဏ္ေတာ္ျမင့္သည္။)ထိုကာလ၌
ဆူးေလေစတီေတာ္ႀကီးကိုလည္း ၿဖိဳဖ်က္ရန္ ၾကံစည္ခဲ့ခ်ိန္တြင္ ထိုစဥ္ က ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေတာ္၏
သမာဓိၿမိဳ႕လူႀကီးမ်ားကို စစ္ကဲေမာင္ေထာ္ေလးက ဦးေဆာင္၍ ၿဗိတိသွ်ႏိုင္ငံ၊ လန္ဒန္ၿမိဳ႕ရွိ၊
ဝိတိုရိယဘုရင္မႀကီးထံ ေတာင္းပန္လႊာေပးပို႔ခဲ့သည္ဆို၏။
ထိုအခါမွ 'ထူပါေစတီကို မတူးၿဖိဳ မဖ်က္ဆီး ရ၊ ဆူးေလကုန္းေတာ္ကို ေကြ႕ပတ္၍ သြားရမည္'
ဟူေသာ အမိန္႔စာေရာက္ရွိခဲ့၍ ဖ်က္ဆီး ျခင္းမခံရေတာ့ေပဟူ၏။ထိုမွ ဆူးေလဘုရားကို
ဗဟိုျပဳ၍ ရန္ကုန္ ၿမိဳ႕ကြက္သစ္ႀကီးကို ေျမဖို႔၊ ေျမညိႇ၊ အကြက္ ေဖာ္၍ ရပ္ကြက္မ်ား၊ ၿမိဳ႕နယ္မ်ား၊
႐ံုးႀကီးမ်ားႏွင့္ စတင္ခဲ့ရာ မ်ားစြာ စည္ကားခဲ့ေလသည္။
ထို႔ျပင္ ဆူးေလေစတီေတာ္ႀကီးကို ဗဟိုျပဳ၍ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္း၊ ၿမိဳ႕ျပင္သာမက ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလံုး
သို႔လည္းရန္ကုန္ၿမိဳ႕ႏွင့္ မိုင္မည္မွ် ကြာေဝးသည္ဆိုေသာ အတုိင္းအတာဆံုမွတ္ အဓိကေစတီႀကီး
ျဖစ္ခဲ့ေလသည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္ႀကီး ျဖစ္ခါနီး အခ်ိန္ မ်ားတြင္ ဆူးေလေစတီေတာ္ႀကီးႏွင့္
ဆူးေလ လမ္းမႀကီးသည္ အထူးစည္ကားခဲ့သည္။