ရန္ကုန္ၿမိဳ႕က ေရွးေဟာင္းအေဆာက္အအံုေတြ အေၾကာင္း
ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီျဖစ္ခဲ့တဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေရွးေဟာင္းသမိုင္း၀င္အေဆာက္အအံုအမ်ားစုဟာ ကိုလိုနီေခတ္ ဗိသုကာ လက္ရာေတြနဲ႔ ျပည့္ႏွက္ေနတယ္
ႏွစ္ေပါင္းရာေက်ာ္သက္တမ္းရွိၿပီး သမိုင္း၀င္တဲ့ ေနရာဌာေတြျဖစ္ခဲ့တဲ့ ေရွးေဟာင္းအေဆာက္အအံုေပါင္းမ်ားစြာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွာ ရွိေနတာပါ။ ဒီထဲကမွ တခ်ိဳ႕ကို ေဖာ္ျပေပးခ်င္ပါတယ္။
(၁) ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနအိမ္ျပတိုက္
လြတ္လပ္ေရးေခါင္းေဆာင္ႀကီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ေနာက္ဆံုးလုပ္ၾကံခံရမယ့္ေန႔အထိ ေနထိုင္သြားခဲ့တဲ့ ဗဟန္းၿမိဳ႕နယ္အတြင္းက သူ႔ေနအိမ္ကို ျပတိုက္အျဖစ္ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ကတည္းက ဖြင့္လွစ္ခဲ့ပါတယ္။ ကိုလိုုနီေခတ္ အိမ္ေတာ္တစ္ခုျဖစ္ၿပီး လက္ရွိ ႏိုင္ငံေတာ္၏အတိုင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏိုဘယ္ဆုရွင္ ေဒၚေအာင္ဆန္း စုၾကည္ ႀကီးျပင္းခဲ့တဲ့ ေနရာလည္းျဖစ္ပါတယ္။
(၂) ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းအပါအ၀င္ အာဇာနည္ေခါင္းေဆာင္ ၉ ဦး လုပ္ၾကံခံခဲ့ရတဲ့ ၀န္ႀကီးမ်ား႐ံုးကိုေတာ့ ၁၉၀၅ ခုႏွစ္မွာ တည္ေဆာက္မႈအလံုးစံု ၿပီးစီးခဲ့ကာ ထိုေခတ္ကကုန္က်ေငြစုစုေပါင္း ၂ ဒသမ ၅ သန္း က်ပ္ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ကိုလိုနီေခတ္တစ္ေလွ်ာက္ အတြင္း၀န္႐ံုးအျဖစ္ ဖြင့္လွစ္ခဲ့ကာ စစ္ႀကီးအၿပီး တိုင္းျပဳျပည္ျပဳ လႊတ္ေတာ္ေခတ္မွာ ၀န္ႀကီးမ်ား႐ံုးအျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့တာပါ။
(၃) ဧမာေႏြလဘုရားေက်ာင္း (Immanuel Baptist Church) ဟာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရဲ႕ ေရွးအက်ဆံုးလည္း ႏွစ္ျခင္းေက်ာင္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ မူရင္း အေဆာက္အအံုက ဘုရားေက်ာင္းရဲ႕ အေနာက္ျခမ္းျဖစ္ၿပီး မဟာဗႏၶဳလလမ္းဘက္ကို မ်က္ႏွာမူထားပါတယ္။ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္ကတည္းက တည္ေဆာက္ခဲ့ၿပီး ဆရာေတာ္ယုဒႆန္ ဦးေဆာင္ပါ၀င္ အေမရိကန္မစ္ရွင္အဖြဲ႕က ႀကီးမွဴးခဲ့ပါတယ္။ ဒုတိယကမာၻစစ္အတြင္း စစ္ေဘးဒဏ္ေၾကာင့္ အေဆာက္အအံုေဟာင္း ထိခိုက္ပ်က္စီးခဲ့ရာ ဆူးေလဘုရားဘက္ကို မ်က္ႏွာမူထားတဲ့ လက္ရွိအေဆာက္အအံုသစ္ကို ၁၉၅၂ ခုႏွစ္က ျပန္လည္ တည္ေဆာက္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
(၄) တရား႐ံုးခ်ဳပ္ေဟာင္း (High Court Building) အေဆာက္အအံုကေတာ့ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရဲ႕ ကိုလိုနီေခတ္ လက္ရာေတြထဲက အထင္ကရတစ္ခုပါ။ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မတိုင္မီအထိ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ တရား႐ံုးခ်ဳပ္အျဖစ္ အသံုးျပဳခဲ့ပါတယ္။
ဒီအေဆာက္အအံုႀကီးကို ဒီဇိုင္းေရးဆြဲေပးခဲ့တာကေတာ့ ဗိသုကာ James Ransome ဆိုသူ ျဖစ္ကာ ၁၉၀၅ ခုႏွစ္က စတင္ ေဆာက္လုပ္ခဲ့ၿပီး ၁၉၁၁ ခုႏွစ္မွာ ၿပီးစီးခဲ့ပါတယ္။ ဒီအေဆာက္အအံုရဲ႕ဒီဇိုင္းဟာ အန္းဘုရင္မႀကီးေခတ္ (၁၇၀၂-၁၇၁၄) ဗိသုကာလက္ရာလို႔ ပညာရွင္မ်ားက သတ္မွတ္ၾကၿပီး ေရွ႕မ်က္ႏွာစာ အလယ္ေခါင္မွာ နာရီစင္ႀကီးတစ္ခု ပါရွိကာ အနီေရာင္အုတ္႐ိုးႀကီးမ်ားနဲ႔ ခံ့ညားစြာတည္ေဆာက္ထားပါတယ္။