ဒုတိယကမၻာစစ္ (၁၉၃၉ - ၁၉၄၅) ကို အတိုေကာက္အားျဖင့္ WW II သို႔မဟုတ္ World War II ဟုလည္း ေခၚၾကၿပီး ပထမကမၻာစစ္ပြဲ၏ အဆက္အျဖစ္ တိုက္ခိုက္ၾကေသာ စစ္ပြဲအျဖစ္ စစ္သမိုင္းပညာရွင္မ်ားက သုံးသပ္ၾကသည္။ ကမၻာ့အင္အားႀကီး နိုင္ငံမ်ားက မဟာမိတ္ ႏွစ္ဖြဲ႕အၿပိဳင္ဖြဲ႕၍ တိုက္ခိုက္ၾကၿပီး ၎တို႔မွာ မဟာမိတ္နိုင္ငံမ်ားနဲ႔ ဝင္ရိုးတန္း နိုင္ငံမ်ားတို႔ျဖစ္ၾကသည္။ စစ္သားဦးေရ သန္း ၁၀ဝ ေက်ာ္ ပါဝင္တိုက္ခိုက္ၾကၿပီး အဓိက ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္ၾကသူမ်ားသည္ ၎တို႔၏ အလုံးစုံေသာ စီးပြားေရး၊ စက္မႈအလုပ္႐ုံႏွင့္ သိပၸံနည္းပညာမ်ားကို သုံးစြဲၾကကာ စစ္ပြဲအတြင္း အသာစီးရရန္ ႀကိဳးစားခဲ့ၾကသည္။ ထို႔အတူ စစ္ပြဲအတြင္းတြင္လည္း စစ္ေရးပစ္မွတ္မ်ားအျပင္ အရပ္ဖက္ပစ္မွတ္မ်ားကိုပါ ဖ်က္ဆီးပစ္ၾကေသးသည္။ လူေပါင္း သန္း ၇၀ နီးပါး ေသေၾကပ်က္စီးခဲ့ရာ အမ်ားစုမွာ အရပ္သားမ်ားျဖစ္သည္။ စစ္ပြဲတစ္ခုလုံးအတြက္ ကုန္က်စရိတ္မွာ အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁ ထရီလီယံ ( ၁,ဝ၀ဝ ဘီလီယံ၊ ၁,ဝ၀ဝ,ဝ၀ဝ မီလီယံ ) ( ေဒၚလာသန္းေပါင္း တစ္သန္း ) ခန႔္မၽွ ကုန္က်ခဲ့ကာ စစ္စရိတ္ အႀကီးဆုံး စစ္ပြဲျဖစ္ခဲ့ရပါသည္။
ပထမ ကမၻာစစ္အၿပီးတြင္ က်င္းပသည့္ ဗာဆိုင္းညီလာခံသည္ အမွန္တစ္ကယ္တြင္ စစ္နိုင္ နိုင္ငံမ်ားက စစ္ရႈံးနိုင္ငံမ်ားထံမွ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားကို ေတာင္းယူျခင္း၊ စစ္ရႈံးနိုင္ငံမ်ား ကိုစာခ်ဳပ္ပါအခ်က္အလက္မ်ားျဖင့္ တားဆီးခ်ဳပ္ခ်ယ္ရန္ ႀကိဳးစားၾကသည့္ ညီလာခံသာျဖစ္သည္။ ထိုညီလာခံတြင္ အက်ိဳးအမ်ားဆုံးအေနႏွင့္ အဂၤလိပ္ႏွင့္ ဂ်ပန္၊ ျပင္သစ္တို႔သည္ စစ္ရႈံးနိုင္ငံမ်ားထံမွ ကိုလိုနီနယ္အမ်ားအျပားကို လႊဲေျပာင္းရယူပိုင္ဆိုင္ခဲ့ၾကသည္။ စစ္ရႈံးနိုင္ငံျဖစ္သည့္ ဂ်ာမနီ(ယခင္ဩစတီးယား)မွာ ကိုလိုနီနယ္မ်ားသာမက ဥေရာပတိုက္ေပၚရွိ နိုင္ငံ၏နယ္နိမိတ္မ်ားကိုပါ ခြဲေဝေပးခဲ့ရသည့္အတြက္ အနစ္နာဆုံးျဖစ္ခဲ့ရသည္။ စစ္ရႈံးနိုင္ငံမဟုတ္သည့္တိုင္ အီတလီမွာ မည္သည့္အက်ိဳးအျမတ္မွ မယ္မယ္ရရ မရရွိဘဲ တိုင္းျပည္အေျခအေန ဆိုးရြားသည္သာ အဖတ္တင္ခဲ့သည္။ စစ္နိုင္သည့္ဂ်ပန္မွာလည္း ေဝစုမ်ားရသည့္တိုင္ အစြန္းေရာက္ အမ်ိဳးသားေရး စစ္ဝါဒီမ်ားက အုပ္ခ်ဳပ္လာသည့္အတြက္ နယ္ခ်ဲ႕ျခင္းကို လိုလိုလားလားပင္ ဆက္လက္လုပ္ရန္ အားသန္ေနခဲ့ျပန္သည္။ စစ္ရႈံးနိုင္ငံမ်ားအေနႏွင့္လည္း အဖက္ဖက္မွ ဖိႏွိပ္ခံရသည့္အတြက္ တိုင္းျပည္အေျခအေနမွာ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ျဖစ္ေနခဲ့ရၿပီး တိုင္းျပည္အတြင္း အစြန္းေရာက္ အမ်ိဳးသားေရးဝါဒ ျဖစ္ေပၚလာေရးအတြက္ တြန္းအားေပးေနခဲ့သကဲ့သို႔ ရွိေနခဲ့ျပန္သည္။
ပထမ ကမၻာစစ္ႀကီး ၿပီးဆုံးသည္မွ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ႀကီး စတင္သည္အထိ ၾကားလာလတြင္ ကမၻာအရပ္ရပ္၌ လက္ရွိႏွင့္ လက္မဲ့ဟူ၍ လူတန္းစားႏွစ္ရပ္ ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ ထိုသို႔ ေပၚေပါက္ခဲ့ရသည္မွာ စီးပြားေရး စနစ္ဆိုးေၾကာင့္ျဖစ္ရာ လူအခ်င္းခ်င္း မနာလိုမုန္းတီးစိတ္မ်ားမွာ ဗေလာင္ဆူလ်က္ ရွိေလသည္။ ပထမ ကမၻာစစ္ႀကီးကို အၿပီးသတ္ခဲ့ေသာ ဗာဆိုင္းစာခ်ဳပ္ကို ခ်ဳပ္ဆိုၾကၿပီးသည့္ေနာက္ ကမၻာ့အေျခအေနမွာ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ ျဖစ္မည့္အခ်ိန္သို႔ တျဖည္းျဖည္း ခ်ဥ္းကပ္ခဲ့သည္။
တ႐ုတ္နိုင္ငံ၌ မဆုံးနိုင္ေသာ ျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္ေနသည့္အျပင္ ေဒသအခ်ိဳ႕မွာ ၁၉၃၁ ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ပန္လက္ေအာက္ က်ေရာက္ခံရသည္။ ဥေရာပတိုက္တြင္ ဆိုဗီယက္ေတာ္လွန္ေရးႀကီးေၾကာင့္လည္း လူအေျမာက္အျမား ေသေၾကပ်က္စီးၾကရသည္။ အဂၤလန္ႏွင့္ ျပင္သစ္ကမူ စစ္ကိုၿငီးေငြ႕ကာ ထာဝစဥ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကိုသာ အလိုရွိၾကသည္။ ယင္းသို႔ေသာအခ်ိန္တြင္ ေဗာ္လကန္တစ္ဝိုက္ႏွင့္ ဥေရာပအလယ္ပိုင္းတို႔၌ အဝတ္အထည္ အစားအစာ ေခါင္းပါးျခင္းတည္းဟူေသာ စီးပြားပ်က္ကပ္ဆိုးႏွင့္ ရင္ဆိုင္တိုးေနရသည္။ မၾကာမီပင္ စီးပြားပ်က္ ကပ္ဆိုးႀကီးသည္ ဥေရာပတိုက္ တစ္ခုလုံးကို လႊမ္းျခဳံမိေတာ့သည္။ အီတလီတြင္ အာဏာရွင္ မူဆိုလီနီက မင္းမူ၍ ဂ်ာမနီတြင္ ဟစ္တလာက အာဏာသိမ္းေလသည္။ ေနာက္ထပ္ ကမၻာစစ္အတြက္ အစစအရာရာ အဆင္သင့္ ျဖစ္ေနေလၿပီ။ မီးေတာက္ႀကီး ထေတာက္ရန္ မီးပြားတစ္ခု က်ေရာက္ဖို႔သာ လိုေတာ့သည္။
၁၆၄၇ ခုႏွစ္ ဝက္စေဖးလီးယားစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုသည့္အခါမွစ၍ ဥေရာပတိုက္ကို မေရရာလွေသာ အာဏာမဲတင္းေပးသည့္ စနစ္အေပၚတြင္ တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။ သို႔ရာတြင္ ၁၈၁၇ ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ာမန္ေခါင္းေဆာင္ ဗစ္ဇမတ္သည္ အာဏာမဲတင္းေပးသည့္ စနစ္ကို တိုက္ဖ်က္၍ ဂ်ာမနီကို စည္းလုံးၿပီးလၽွင္ ဥေရာပတြင္ ဂ်ာမန္တန္ခိုး ႀကီးထြားနိုင္ေအာင္ ႀကိဳးစားခဲ့သည္။ ပထမ ကမၻာစစ္အၿပီးတြင္ ခ်ဳပ္ဆိုေသာ ဗာေဆးစာခ်ဳပ္သည္ ၿပိဳကြဲေနၿပီျဖစ္ေသာ အာဏာမဲတင္းေပးသည့္ စနစ္ကို ျပန္လည္အသက္သြင္းလိုက္သည္။ သို႔ရာတြင္ ဟစ္တလာႏွင့္ နာဇီပါတီ တက္လာေသာအခါ ဗစ္ဇမတ္၏ လမ္းစဥ္အတိုင္း ဥေရာပတြင္ ထိပ္သီးနိုင္ငံႀကီး ျဖစ္ေအာင္ ဂ်ာမနီအား ျပန္လည္ထူေထာင္ေလသည္။ ယင္းသို႔ ျပဒါးတစ္လမ္း သံတစ္လမ္းျဖစ္ေသာ ဝါဒႏွစ္ခုသည္ ျမဴးနစ္သေဘာတူညီခ်က္စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုသည့္အခ်ိန္တိုင္ေအာင္ ပဋိပကၡျဖစ္လာခဲ့သည္။ ေနာက္ဆုံးတြင္ ဗစ္ဇမတ္ႏွင့္ ဟစ္တလာတို႔၏ ဂ်ာမနီနိုင္ငံ အာဏာလႊမ္းမိုးေရးက စစ္တပ္အင္အား ေထာက္ခံမႈျဖင့္ အနိုင္ရသြားေလသည္။
ဒုတိယ ကမၻာစစ္ အေၾကာင္းကို မွတ္တမ္းတင္ရာ၌ အာဏာရွင္ ဟစ္တလာ၏ အေၾကာင္းႏွင့္ မကင္းလြတ္နိုင္ေပ။ ဟစ္တလာသည္ ၁၉၃၃ ခုႏွစ္တြင္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ျဖစ္လာၿပီးလၽွင္ ဂ်ာမန္လူထုႀကီး တစ္ရပ္လုံးအား စည္း႐ုံးေလသည္။ ၁၉၃၆ ခုႏွစ္တြင္ သူ၏ အင္အားမွာ အားကိုးေလာက္ေအာင္ ေတာင့္တင္းလာၿပီးျဖစ္ရကား နိုင္ငံေပါင္းခ်ဳပ္အသင္းႀကီးမွ ႏုတ္ထြက္လိုက္ၿပီး လိုကားနိုးစာခ်ဳပ္ကိုလည္း ဖ်က္သိမ္းခိုင္းေလသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ဂ်ာမနီႏွင့္ အီတလီတို႔မွာ စစ္တိုက္ရန္ အဆင္သင့္ ျဖစ္ေနၾကေလၿပီ။
ၿဗိတိသၽွဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ခ်ိန္ဗာလိန္က ၿငိမ္းခ်မ္းေရး သမားႀကီး ျဖစ္သည္။ မည္သည့္နည္းႏွင့္မဆို သူ၏ လက္ထက္တြင္ စစ္မျဖစ္ေအာင္ တားဆီးနိုင္လိမ့္မည္ဟု ယုံၾကည္သည္။ ဂ်ာမန္တို႔အား မ်က္ႏွာခ်ိဳေသြးကာ ေလေအးျဖင့္ေခ်ာ့ျမႇဴလၽွင္ ရနိုင္မည္ဟုလည္း ေမၽွာ္လင့္ေလသည္။ ၁၉၃၈ ခုႏွစ္၌ ဂ်ာမနီက ခ်က္ကိုဆလိုဗားကီးယားကိုပိုင္ေသာ ဆူေဒတင္နယ္ကို ေတာင္းဆိုေသာအခါ ခ်ိန္ဗာလိန္ႏွင့္ ျပင္သစ္ဝန္ႀကီခ်ဳပ္သည္ ယခင္က မိမိတို႔ ကတိမ်ားကို လ်စ္လ်ဴရႈလ်က္ ဂ်ာမန္၏ အလိုသို႔ လိုက္ေလ်ာခဲ့ၾကသည္။ အီတလီ၊ ျပင္သစ္၊ အဂၤလိပ္ႏွင့္ ဂ်ာမန္ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ ျမဴးနစ္ၿမိဳ႕တြင္ စည္းေဝးကာ ျမဴးနစ္စာခ်ဳပ္ကို ေရးဆြဲ၍ ဆူေဒတင္နယ္ကေလးကို ဟစ္တလာ၏ လက္သို႔ ေပးအပ္လိုက္သည္။
ပထမ ကမၻာစစ္တြင္ ဂ်ာမနီႏွင့္ အေပါင္းအပါနိုင္ငံမ်ားမွာ နလံမထူနိုင္ေအာင္ အရႈံးႀကီးရႈံးခဲ့ရသည္။ ထိုစစ္တြင္ ဂ်ာမန္တို႔သည္ လူေပါင္း ၇ သန္းမၽွ ဆုံးရႈံးခဲ့သည္။ အခ်ိဳ႕မွာ ဒဏ္ရာရရွိ၍ မ်ားစြာေသာ သူတို႔မွာ ေပ်ာက္ဆုံးေနေလသည္။ ယင္းသို႔ စစ္ရႈံးေသာေၾကာင့္ ဂ်ာမနီတစ္နိုင္ငံလုံး အင္အားပ်က္ျပဳန္းခဲ့၍ ဖရိုဖရဲျဖစ္ေနစဥ္ ၁၉၁၉ ခုႏွစ္၌ နာဇီပါတီကို ထူေထာင္လိုက္သည္။ ဗာေဆးစာခ်ဳပ္အရ ဂ်ာမနီသည္ စတုရန္မိုင္ေပါင္း ၁ သန္းမၽွ က်ယ္ဝန္း၍ လူဦးေရ ၁၈ သန္းေနထိုင္ေသာ နယ္ပယ္မ်ား၊ ေက်ာက္မီးေသြး ၄၅ %၊ သံ ၆၅ %ႏွင့္ အျခား ေျမာက္ျမားလွစြာေသာ ပစၥည္းမ်ားကို စစ္ေလ်ာ္ေၾကး ေပးဆပ္ရေသးသည္။ ဂ်ာမနီ၏ ၾကည္းတပ္၊ ေရတပ္မ်ားမွာလည္း အင္အားေလ်ာ့ပစ္ျခင္း ခံရေလသည္။
ယင္းစစ္ရႈံးဂ်ာမနီသည္ စစ္နိုင္ေသာနိုင္ငံမ်ား၏ ဖိေထာင္းျခင္းကို ခံေနရေသာအခ်ိန္တြင္ ဟစ္တလာႏွင့္ သူ၏ အမ်ိဳးသားဆိုရွယ္လစ္ ဂ်ာမန္ အလုပ္သမားပါတီေခၚ နာဇီပါတီ ေပၚေပါက္လာသည္။ သို႔ရာတြင္ ရင္ဆိုင္ေနရေသာ ျပႆနာမ်ားကို ေျပလည္ေအာင္ ေျဖရွင္းနိုင္စြမ္း မရွိေခ်။ သူတို႔သည္ စစ္ေၾကာင့္ အေျခအေနပ်က္ ျဖစ္ရေသာ စီးပြားေရးသမား ကေလးမ်ားႏွင့္ ကိုယ္ပိုင္လုပ္ငန္းရွင္မ်ားကို ေျမႇာက္ပင့္ေပးသည္။ မေရရာေသာ စီးပြားေရး ကတိမ်ားကို ေပးၾကသည္။ ထို႔အျပင္ ကမၻာစီးပြားေရးတြင္လည္း လက္ဝါးႀကီးအုပ္ေနေသာ ယဟူဒီမ်ားေၾကာင့္သာ ဂ်ာမနီနိုင္ငံႀကီး စစ္ရႈံးရသည္ဟု စြပ္စြဲၾကသည္။ ဂ်ာမန္ တစ္မ်ိဳးသားလုံးအား အိုးမဲသုတ္ေသာ ဗာေဆးစာခ်ဳပ္ကို တိုက္ဖ်က္ရမည္၊ ဂ်ာမန္နိုင္ငံသစ္ ထူေထာင္မည္ စေသာ ေႂကြးေၾကာ္သံမ်ားျဖင့္ ဝါဒျဖန႔္ၾကသည္။ ေနာက္ကြယ္တြင္မူ ဂ်ာမန္ စက္မႈလက္မႈ လုပ္ငန္းရွင္ႀကီးမ်ား၊ စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ အလုပ္သမား အင္အားစု ၿဖိဳခြဲရန္ႏွင့္ ဂ်ာမနီ၏ စစ္အင္အား ျပန္လည္ျဖည့္တင္းရန္ အခြင့္ေကာင္းယူကာ နာဇီဂိုဏ္းသားမ်ားအား ေငြေၾကးျဖင့္ အားေပး ကူညီလ်က္ ရွိၾကသည္။
အစပထမတြင္ နာဇီမ်ားသည္ ထင္တိုင္း မေပါက္ၾကေခ်။ ၁၉၂၃ ခုႏွစ္တြင္ ဗီယာအေဆာင္ ပုန္ကန္မႈကို လုပ္ကိုင္ၾကရာတြင္ မေအာင္ျမင္ဘဲ ဟစ္တလာႏွင့္ ေခါင္းေဆာင္အခ်ိဳ႕သာ ေထာင္နန္းစံရေလသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ဂ်ာမနီသည္ စီးပြားေရးအားျဖင့္ အနည္းငယ္ နလံျပန္ထူလာသည္။ နိုင္ငံေပါင္းခ်ဳပ္အသင္းႀကီး ေဆာင္ရြက္မႈေၾကာင့္ စစ္ေလ်ာ္ေၾကး ေပးေဆာင္ျခင္းမွ အနည္းငယ္ သက္သာရာ ရသည္။ သို႔ရာတြင္ တစ္ကမၻာလုံးသို႔ ဂယက္ရိုက္စျပဳေသာ စီးပြားပ်က္ကပ္ႀကီးကိုကား ေရွာင္ကြင္း၍မရေခ်။
စီးပြားပ်က္ကပ္ေၾကာင့္ နာဇီတို႔ အင္အား တက္လာသည္။ အလုပ္လက္မဲ့ဦးေရ တိုးတက္မ်ားျပားလာသည္။ ကြန္ျမဴနစ္ရန္ကို ေၾကာက္ရြံ့ေသာ ဂ်ာမန္သံမဏိလုပ္ငန္း အရင္းရွင္မ်ားသည္ နာဇီတို႔အား ေငြေၾကး အေျမာက္အျမား ေထာက္ပံ့ၾကသည္။ အလုပ္လက္ကိုင္ မရွိသျဖင့္ ေယာင္ခ်ာခ်ာ ျဖစ္ေနသည့္ သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာ ဂ်ာမန္တို႔သည္လည္း ဟစ္တလာ၏ ဝါဒကို ယုံၾကည္လ်က္ ဟစ္တလာကိုပင္ မိမိတို႔အား ကယ္တင္မည့္သူအျဖစ္ ၾကည္ညိဳေလးစားလာသည္။ လက္ရွိ ဂ်ာမန္အစိုးရမွာ အင္အားနည္းပါး၍ နာဇီလက္ကိုင္ မုန္တိုင္းတပ္သားမ်ားကို ေကာင္းစြာ မႏွိမ္နင္းနိုင္ေခ်။ ယင္းသို႔ျဖင့္ နာဇီတို႔၏ အင္အားမွာ ဒီေရအလား တိုးပြားလာရာ ၁၉၃၃ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီ ၃၀ ရက္ေန႔တြင္ ဟစ္တလာသည္ အစိုးရအာဏာကို သိမ္းပိုက္လိုက္သည္။ သူ၏ ဝါဒမွာ စစ္ဝါဒ ျဖစ္သည့္အတိုင္း အာဏာရသည့္ေန႔မွစ၍ စစ္ကိုလုံးပန္းေတာ့သည္။ သို႔မွသာ အာဏာကို လက္ကိုင္ထားနိုင္ေပမည္။ အေရးပါေသာ ပါတီေခါင္းေဆာင္မ်ားမွာ ရာထူးႀကီးမ်ား ရရွိ၍ ခ်မ္းသာၾကသည္။ ငယ္သားမ်ားမွာလည္း လခေကာင္းရာထူးမ်ား အသီးသီး ရရွိ၍ ထိုရာထူးမ်ား လက္လြတ္မသြားေစရန္သာ ႀကိဳးပမ္းေနၾကသည္။
အပိုင္း(၂)ဆက္ရန္