Yapay Zekâ Nedir?

zekiymiş izlenimi yaratabilen sistemler yapay zekâ olarak isimlendiriliyor. yapay zeka (artificial intelligence) terimi ilk kez 1955 yılında stanford üniversitesi profesörü john mccarty tarafından ortaya konmuş.

yapay zekâlı sistemlerin bir bedeni/gövdesi olabiliyor ya da sadece bir yazılım olarak var olabiliyorlar. gövdesi olan yapay zekâya örnek olarak insan benzeri mobil robotlar ve otonom arabalar verilebilir. yazılım olarak faaliyet gösteren yapay zekâya ise cep telefonları üzerinde çalışan siri, google now, cortana ve navigasyon uygulamaları verilebilir.

yapay zekâya ilişkin çıta yıldan yıla yükseliyor, bilgisayarlar neyi başarırsa ardından “ama şunu yapamıyor ki” diyoruz. o yüzden neyin yapay zekâ olduğuna dair tanım epeyce muğlak. yakın zamana kadar “bilgisayarlar nesneleri tanıyamıyor, biz bir kediyi gördüğümüzde şak diye tanıyoruz” diyorduk. son 3-4 yılda bilgisayarlar yüzlerce farklı nesneyi fotoğraflar üzerinden %95’in üzerinde doğrulukla tanımaya başladılar. yapay zekâ algoritmaları facebook’da tanık olduğumuz üzere kişileri resimlerinden tanıyıp otomatik olarak etiketleyebiliyorlar.

yapay zekâ alanında geleneksel olarak “uzman sistemler”den yararlanılırdı, son zamanlarda “makine öğrenmesi” yöntemleri popülerlik kazandı. “uzman sistemler” uzmanların bir hedefe yönelik olarak, tüm olasılıkları öngörüp yapay zekâ programını elle yazması yoluyla oluşturuyor. “makine öğrenmesi” öğrenme algoritmasının girdi ve çıktı verilerden yararlanarak program kodunu otomatik oluşturmasını ifade ediyor.

örneğin;
öğrenme algoritması: yapay sinir ağı.
girdi veriler: sosisli sandviç içeren-içermeyen resimler.
çıktı veriler: her bir resmin sosisli sandviç içerip içermediği.
program: sosisli sandviç tespit programı

son yıllarda bir makine öğrenmesi yöntemi olan derin yapay sinir ağları çok popülerlik kazandı. derin yapay sinir ağları aracılığıyla yapılan iş derin öğrenme olarak da isimlendiriliyor.

yapay zekâ alanında kullanılan çok sayıda terimi birbirleriyle ilişkilerini de anlayarak kavramak oldukça güç. kabaca, yapay zekâ makine öğrenmesini kapsar, makine öğrenmesi de derin öğrenmeyi kapsar diyebiliriz. yapay zeka sistemleri bir ya da birden fazla makine öğrenmesi modelinin kodu ile birlikte, programcılar tarafından elle yazılmış kodları da içerebilir.

derin öğrenme sesin metne çevirmesinde, fotoğraflar üzerindeki nesnelerin tespitinde, dilden dile çeviri yapılmasında kullanılıyor. derin öğrenme bilgisayarların hızlanması ve internet üzerinde verilerin bollaşması sayesinde 2010’lu yıllarda popüler oldu. derin öğrenme yöntemlerinin performansı kullanılan girdi ve çıktı verileri büyüdükçe artıyor.

son dönemde popüler olan diğer bir yapay zekâ uygulaması chatbot’lar. chatbotlar spesifik bir konuda soruları otomatik yanıtlayarak kullanıcılarda bir insanla mesajlaşmış izlenimi uyandırıyor.

navigasyon uygulamaları en başarılı yapay zekâ uygulamalarından. bildiğim yerlere dahi google haritalar navigasyon sistemiyle gidiyorum. geçmiş hasta bilgileri ve tanılardan öğrenen yapay zekâlı sistemler, tıpta doktorlara teşhis konusunda yardımcı oluyorlar. yapay zekâ abd’de hukuk firmaları tarafından ön dosya inceleme amacıyla kullanılıyor.

yapay zekâ uzmanları kurguladıkları sistemlerin oyunlarda insanları yenmesinden çok hoşlanıyorlar. bu başarılardan en sansasyonel olanı 1997’de ibm’in deep blue isimli bilgisayarının dünya satranç şampiyonu garry kasparov’u yenmesiydi. yapay zekâ tarihinde bir diğer önemli kilometre taşı 2011 yılında ibm watson’ın riziko bilgi yarışması şampiyonunu yenmesiydi. google'ın yapay zekası alphago satranca göre çok daha karmaşık bir oyun olan go’da, dünya şampiyonunu 2017 yılı mayıs ayında devirdi. google tarafından satın alınan deepmind isimli şirketin yapay zekâlı programı 10 farklı atari oyununda insanları yendi.

yapay zekâlı sistemler, insanlara ait geçmiş verilerden öğrendikleri için, filmlerdeki robotlar gibi mükemmel olamıyorlar. microsoft tarafından geliştirilip twitter'den halka açılan tay isimli sohbet programı 24 saatte ırkçı ve küfürbaz bir kişiliğe dönüştü. microsoft özür dileyerek tay’ı kullanımdan kaldırmak zorunda kaldı.

otonom arabalar konusunda üreticiler arasında müthiş bir rekabet var. teknoloji şirketleri de işin içindeler. otonom arabalar insan şoförlere benzer biçimde sisli, yağmurlu ve karlı yol koşullarında zorlanıyorlar.

yapay zekâ, mantıksal bir akış içinde ifade edilebilen işlerin yanı sıra, sanatta da kullanılmaya başlandı. resimlerinden ressamların üsluplarını öğrenip taklit edebilen google deep dream gibi programlar yaygınlaşıyor.

yaratıcılığın insanlara mahsus olduğu düşünülür. bu durum değişiyor. mevcut isimlere bakarak yeni çocuk isimleri uyduran, insan elinden çıkmış izlemini yaratan şiirler yazan algoritmalar üretildi. mevcut armoni kalıplarını harmanlayabilen bir program bach bestelerinin notalarını okuyup yeni bach parçaları besteledi.

yapay zekâ insanlığın geleceğini şekillendirecek en önemli teknoloji konumunda. yapay zekâ düşünüldüğü kadar karmaşık, erişilmez bir konu değil. bu konuda derinlikli bilgi sahibi olmakta fayda var.