Image Source:[Google]
ကမာၻလုံးေျမပုံကိုၾကည့္လွ်င္ အီေကြတာမွ ေျမာက္ႏွင့္ေတာင္ဘက္မ်ားသို႔မ်ဥ္းၿပိဳင္မ်ားဆြဲထားသည္ကို ေတြ႕ရေပလိမ့္မည္။ အဆိုပါ မ်ဥ္းၿပိဳင္မ်ားသည္ အမွန္ရွိေသာ မ်ဥ္းၿပိဳင္မ်ား ကား မဟုတ္ေခ်။ ကမာၻေပၚတြင္ တစ္ေနရာႏွင့္ တစ္ေနရာ၏ အကြာအေဝး ကို တိုင္းတာႏိုင္ရန္ ပထဝီဝင္ဆရာမ်ားကစုေပါင္း၍အႀကံထုတ္ကာ ေရးဆြဲထားျခင္းမွ်သာျဖစ္သည္။ထိုမ်ဥ္းၿပိဳင္မ်ားကို လတၱီတြဒ္မ်ားဟုေခၚသည္။ လတၱီတြဒ္မ်ဥ္းတစ္ေၾကာင္းႏွင့္တစ္ေၾကာင္းကို မ်ားေသာအားျဖင့္ 10. 10 ဒီဂရီ စီျခား၍ ဆြဲထားၾကသည္။ အီေကြတာ၏ေျမာက္ဘက္ရွိ လတၱီတြဒ္မ်ားကိုေျမာက္လတၱီတြဒ္မ်ားဟုေခၚ၍ အီေကြတာ၏ ေတာင္ဘက္ ရွိ လတၱီတြဒ္မ်ားကို ေတာင္လတၱီတြဒ္ဟုေခၚသည္။ ကမာၻႀကီးသာ တိက်စြာ လုံးဝန္းလ်က္ရွိလွ်င္ ဒီဂရီတိုင္းသည္ ကမာၻေပၚတြင္ အကြာအေဝးခ်င္း အတူတူ ျဖစ္ရေပမည္။ သို႔ေသာ္ ကမာၻႀကီးသည္ ေျမာက္ႏွင့္ေတာင္ ဝင္း႐ိုး စြန္းေနရာမ်ားတြင္ ျပားလ်က္ရွိသျဖင့္ ဝင္႐ိုးေဒသမ်ားႏွင့္ အီေကြတာအနီးရွိ ေဒသမ်ားတြင္ တစ္ဒီဂရီ၏ အကြာအေဝးသည္ အနည္းငယ္ကြာျခားေလ သည္။အီေကြတာမွေျမာက္ဝင္႐ိုးစြန္းအထိကိုလည္းေကာင္း၊ေတာင္ဝင္႐ိုးစြန္းအထိကိုလည္းေကာင္း၉ဝ.စီခြဲျခားထားသည္။အကြာအေဝးကိုတြက္ရာတြင္အီေကြတာမွစ၍တြက္သျဖင့္ အီေကြတာကိုဝ.သုညဒီဂရီဟုမွတ္သားထားၾကသည္။ကမာၻေပၚတြင္အေရွ႕ႏွင့္အေနာက္ကိုလည္း တိုင္းတာရန္လိုေသး သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ပထဝီဝင္ဆရာမ်ားကႀကံစည္ၾကရာၿဗိတိန္ႏိုင္ငံ၊ လန္ ဒန္ၿမိဳ႕အနီးတြင္ 1675 ခုႏွစ္မွ စတင္၍ တည္ေထာင္ခဲ့ေသာၿဗိတိသွ်ေတာ္ဝင္နကၡတ္ေမွ်ာ္စင္ထားရွိရာဂရင္းနစ္အရပ္ကိုျဖတ္၍ဆြဲထားေသာ မြန္းတည့္မ်ဥ္းမွ အစျပဳၾကရန္ သေဘာတူခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လတၱီတြဒ္ တိုင္းတာရာတြင္ အီေကြတာကို သုညဒီဂရီဟု သတ္မွတ္ခဲ့ၾကသကဲ့သို႔ဂရင္းနစ္ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ကိုလည္း သုညဒီဂရီအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကရန္ သေဘာ တူၾကသည္။ဂရင္းနစ္မြန္းတည့္မ်ဥ္း၏ အေရွ႕ဘက္ရွိေလာင္ဂ်ီတြဒ္မ်ားကိုအေရွ႕ေလာင္ဂ်ီတြဒ္မ်ားဟုေခၚ၍အေနာက္ဖက္ရွိေလာင္ဂ်ီတြဒ္မ်ားကိုအေနာက္ေလာင္ဂ်ီတြဒ္မ်ားဟုေခၚရန္ သတ္မွတ္ၾကသည္။ ထိုေလာင္ဂ်ီတြဒ္ မ်ားကို ေျမာက္ႏွင့္ေတာင္ ဝင္႐ိုးစြန္းမ်ားအား ျဖတ္၍ဆြဲထားၾကသျဖင့္ အီေကြတာေဒသရွိ ေလာင္ဂ်ီတြဒ္တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု၏အကြာအေဝးသည္က်ယ္ဝန္း၍ေျမာက္ႏွင့္ေတာင္ဘက္မ်ားရွိ ေနရာမ်ားသည္ဝင္႐ိုးစြန္းမ်ားႏွင့္နီးကပ္သြားေလေလတစ္ခုႏွင့္တစ္ခုပို၍နီးကပ္သြားေလေလျဖစ္သည္။ ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ တစ္ခုႏွစ္တစ္ခု၏ အကြာအေဝးကို တစ္ဒီဂရီစီ ျခားထားသျဖင့္ ရင္းနစ္ မြန္းတည့္မ်ဥ္း၏ အေရွ႕ဖက္တြင္ ကပ္လ်က္ရွိေသာေလာင္ဂ်ီတြဒ္သည္အေရွ႕ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ တစ္ဒီဂရီျဖစ္၍ မြန္းတည့္မ်ဥ္း၏ အေနာက္ ဘက္တြင္ ကပ္လ်က္ရွိေသာ ေလာင္ဂ်ီတြဒ္သည္ အေနာက္ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ တစ္ဒီဂရီျဖစ္ေလသည္။ ကမာၻႀကီးသည္ 24 နာရီတြင္ တစ္ပတ္၊ သို႔မဟုတ္ 360. ပတ္ လ်က္ရွိသျဖင့္ တစ္နာရီတြင္(360/24) = 15. ျဖတ္သန္းသြားလာလ်က္ရွိေလသည္။ကမာၻေပၚရွိ လူတစ္ဦးကမူ ေနက ျဖတ္သြားသည္ဟု ထင္ျမင္ ေပလိမ့္မည္။ ထိုေၾကာင့္ 1နာရီသည္ 15.ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ႏွင့္တူညီသည္ဟုဆိုႏိုင္ေပသည္။တစ္ဖန္တစ္ဒီဂရီကိုမိနစ္60အျဖစ္လည္းေကာင္း၊တစ္မိနစ္ကိုစကၠန႔္60အျဖစ္လည္းေကာင္း ခြဲျခားထားၾကျပန္သည္။ ထို မိနစ္ႏွင့္ စကၠန႔္တို႔မွာ အကြာအေဝးမ်ားသာျဖစ္ၾက၍ အခ်ိန္မ်ား မဟုတ္ၾက ေခ်။ အခ်ိန္တစ္မိနစ္ႏွင့္ တစ္စကၠန႔္ကိုလည္း ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ မိနစ္ႏွင့္ စကၠန႔္တို႔ႏွင့္ မည္သို႔ဆက္သြယ္တူညီပုံကို ျပႏိုင္ေပသည္။25နာရီအခ်ိန္သည္360.ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ႏွင့္ တူညီသျဖင့္ တစ္နာရီအခ်ိန္သည္ = 15. ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ေလးမိနစ္သည္ = 1.တစ္မိနစ္သည္ = 15. ။တစ္စကၠန႔္သည္ = 15. ။ ျဖစ္ေလသည္။