11.yy belki de en büyük eseri olarak adlandırılabilecek Kutadgu Bilig, Karahanlı Devleti döneminde Yusuf Hâs Hâcip tarafından yazılmıştır.
Yazarın adı Yusuf, rütbesi ise Hâs Hâcip'tir, eserin giriş kısmından anlaşıldığı kadarıyla aslen Balasagun doğumlu olup, Kaşgar'a göç etmiş, eserin tamamlanmasını takiben Karakanlı Hanı Tabgaç Buğra Kara Han'a sunmuştur.
Eseri kendi çağında büyük ses getirmiş, geniş bir coğrafyaya yayılmış, benzer çalışmalara ilhâm kaynağı olmuştur.
Temiz bir anlatım dili, zengin tekniği, uyak, yineleme gibi yapısıyla dönemin toplumsal felsefesine uygun olmasının yanında Türklük gelenek, görenek, örf ve terbiyesini de günlük hayat prensiplerinde değerlendirebilmesi eseri farklı kılar.
Türk edebiyatında ilk nazım türünün temelini oluşturur.
Eserde Kurt, Alp, Ötüken Beyi, Yabguların Başı gibi çeşitli Türk folklor unsurlarına rastlanır.
Dört temsili kişilik vardır:
- Kün-Toğdı : köni törü, doğru yol
- Ay-Toldı. : kut, saadet, devlet
- Ögdülmiş : ukuş, akıl, mantık
- Odgurmış : gelecek
Bu hayali kahramanlar üzerinden kendi dünya görüşünü açıklarken, insana, her iki dünya için mutluluk yolunu tariflemeye çalışır.
Karahanlı Devleti'ni ise ideal devlet olarak ele alır.
"Ukuşun ağar ol biligin bedür,bu iki bile er ağırlık körür"
"İnsan akıl ile yükselir, bilgi ile büyür; bu ikisi ile insan itibâr görür."
Kaynak:
Türk Dünyası El Kitabı, Seri 1, Sayı 45, Ankara, 1976
Kutadgu Bilig, İş Bankası Kültür Yayınları
https://kutadgubiligmetni.appspot.com/x.html