Jak to jest być profilerem kryminalnym w Polsce? Dobrze? Źle? Któż mógłby lepiej odpowiedzieć na to (i inne) pytania, niż Jan Gołębiowski, najbardziej znany specjalista z tej dziedziny w naszym kraju (być może znany Wam z serial na CBS Reality)?
W swojej książce przedstawia nam najrozmaitsze aspekty swojej pracy, starając się poszczególne kwestie pokazywać w sposób usystematyzowany, tak by dać nam możliwie najlepsze (a przynajmniej w granicach tego, co prawo i procedury uznają za rozsądne) wyobrażenie o pracy na takim stanowisku.
Nie brakuje solidnej podbudowy teoretycznej i historycznej – dowiadujemy się, czym to profilowanie tak właściwie jest, jakie były jego początki, jak wygląda chwila obecna. A potem już się zagłębiamy w szczegóły bardziej praktyczne – dowiadujemy się, jak się taki profil przestępcy tworzy i możemy się zapoznać z przykładową opinią profilera, poznajemy motywy przestępczych działań, jaką rolę odgrywa analiza zachowań sprawcy na miejscu przestępstwa. Wiele miejsca poświęca autor także typologii i klasyfikacji przestępców ze względu na podejmowane przez nich zachowania.
Jest to niewątpliwie ciekawe i solidnie napisane, mocno osadzone w teorii i pracach naukowych, nie znajdziemy tu ściemniania, wprowadzania w błąd i konfabulacji. A jednak przydałoby się – może w tej książce, może w zupełnie osobnej – dać oprócz teorii, przeplatanej nawiązaniami do sytuacji realnych, także więcej opisów konkretnych śledztw i konkretnych spraw, które udało się rozwiązać dzięki pracy profilerów.
A czy rzeczywiście jest tak, jak twierdzi autor na tylnej stronie okładki, że zbrodnia doskonała nie istnieje i każdego coś zdradzi, choćby jakiś minimalny detal zachowania? Myślę, że w dużej mierze rzeczywiście tak jest i z roku na rok popełnić zbrodnię bezkarnie jest coraz trudniej. Owszem, na kartach książki wspomniane są przypadki przestępstw nigdy nierozwikłanych, w których sprawców nie udało się wykryć przez dekady – jednak, właśnie: są to sprawy sprzed dekad. Z czasów, kiedy technologia, metody śledcze, wreszcie możliwości policji były dużo słabiej rozwinięte, niż dziś. Wtedy zbrodniarz miał szansę ujść bezkarnie – choć dziś, po latach, nierzadko rozwój nauki i nowych metod śledczych pozwala wytropić takiego pozornie nieuchwytnego łotra, czego dowodzą sukcesy śledczych z Archiwum X.
Czy dzisiejszy przestępca miałby takie szanse? Zapewne jakieś mimo wszystko tak. Poziom zbrodniczego geniuszu i szczęścia niezbędnego, by mogło się to udać, bardzo się jednak podniósł. Nawet gdyby za planowanie przestępstwa zabrał się ktoś dobrze zaznajomiony z tajnikami profilowania w teorii, z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością nie byłby w stanie skutecznie kontrolować wszystkich elementów, które mogłyby zmylić śledczych, ale też wydać go w ich ręce, gdyby cokolwiek przeoczył. Przynajmniej dopóki policji będzie zależeć na znalezieniu prawdziwego winnego, a nie szybkim skazaniu pierwszego podejrzanego, lub umorzeniu sprawy jako „zbyt drobnej”.
PODSUMOWANIE
Rozmiar: średnia (399 stron)
Szybkość czytania: dość szybko
Wciąga: wystarczająco
Dla kogo: w sumie dla każdego, kto się interesuje kryminalistyką (od dowolnej strony) i chciałby poznać pewien wycinek śledczej pracy od kuchni, przynajmniej w pewnym stopniu.
Zalety: autorem jest jedna z najbardziej kompetentnych w tej dziedzinie osób w Polsce; podana bardzo obszerna literatura tematu, zagadnienie opracowane w sposób logiczny, spójny i szczegółowy.
Wady: jak dla mnie – trochę za mało szczegółowych opisów konkretnych przypadków i zilustrowania praktycznego wpływu profilera na pochwycenie sprawców. Wiele odwołań do różnych spraw i śledztw, jednak w sposób mocno ogólny.
Ocena: 7/10 – książka jest niewątpliwie dobra i wartościowa, ale chyba oczekiwałem odrobinę więcej. Co nie znaczy, że odradzam.
